De meest voorkomende ziektes in zeeaquaria en hoe je ze op moet lossen

Wanneer je een zeeaquarium hebt, heb je het vast al eens meegemaakt dat je vissen en koralen er minder goed uitzagen of zelfs dood gingen. Waarschijnlijk was een besmettelijke visziekte hiervan de oorzaak. Zeewatervissen en koralen zijn helaas erg vatbaar voor ziektes. Gelukkig is daar vrijwel altijd wat aan te doen, als je de ziekte maar op tijd herkent. In dit artikel lees je alles over de meest voorkomende ziektes in zeeaquaria en hoe je ze kunt voorkomen en, wanneer het te laat is, op kunt lossen. Lees ook eens onze zoutwaterblogs over de leukste top 10 zoutwatervissen en top vijf koralen voor beginners.

1.  Witte stip – Cryptocaryon Irritans

Witte stip, ook wel Cryptocaryon Irritans, is een vervelende parasiet die ervoor kan zorgen dat je vissen het niet overleven. Witte stip komt vaak voor wanneer er nieuwe vissen aan het aquarium toegevoegd worden. Dit zorgt er namelijk voor dat de vissen veel stress hebben, wat weer oorzaak nummer 1 is voor een verminderde weerstand. Ook een verkeerde samenstelling van vissen in de bak kan tot stress leiden, net als slechte waterwaarden.

Wanneer deze ziekte nog in een vrijzwemmend stadium is, wordt deze thoront genoemd. De thoront heeft dan ongeveer 12 uur de tijd om een gastheer te vinden; een vis met lage weerstand. Wanneer de thoront een vis heeft gevonden, dringt deze de huid binnen en verblijft daar ongeveer drie dagen. Als hij binnen is kan hij groeien tot wel 5 millimeter. Dit is het moment dat de witte stip ook echt zichtbaar is op de vis. De vis is besmet, maar dat is helaas nog niet het einde. Als deze parasiet niet bestreden wordt, dan zal hij zijn gastheer verlaten en naar de bodem zinken. Hier zal hij uitgroeien tot een cyste, dit wordt een tomont genoemd. Uit deze cyste kunnen weer 100 tot 300 thoronts ontstaan die andere vissen gaan besmetten.

Hoe herken je witte stip?

Wanneer je witte stip in je aquarium hebt, kun je dit op de volgende manier herkennen:

• Je kunt het al herkennen voordat je echt witte stippen op je vis ziet. De vis zal zijn lichaam namelijk langs steen gaan schuren om de jeuk te verlichten.
• Daarna zul je echt de witte stippen op de huid van de vis gaan zien.
• Wanneer de witte stip echt in de kieuwen van de vis zit, zal deze snel sterven.
• Wanneer de vis er ongezond uitziet, bijvoorbeeld door vermagering is er een kans dat je vis een beginnend stadium van witte stip heeft of gaat krijgen.
• Wanneer de vis een loskomende opperhuid heeft. Dit kan ook een teken van een andere visziekte zijn, dus het is belangrijk om dit goed in de gaten te houden.
• De besmette vis zal in een hoek van het aquarium gaan liggen en snel ademen door de beschadigingen die de stip aanricht aan de kieuwen.

Hoe kun je witte stip voorkomen?

Voorkomen is beter dan genezen, dat geldt natuurlijk ook voor visziektes als witte stip. De grootste oorzaak van witte stip is stress. Het is dan ook belangrijk om stress bij je vissen te voorkomen. De meeste stress bij vissen ontstaat wanneer er nieuwe vissen in het aquarium komen of wanneer ze niet goed genoeg gewend zijn aan het aquariumwater. Het is dus belangrijk om nieuwe vissen goed aan het aquariumwater te laten wennen, desnoods door ze eerst in een quarantainebak te zetten. Vissen kunnen ook stress krijgen wanneer ze samen geplaatst worden met andere vissen waar ze niet goed mee samen kunnen, wanneer de watersamenstelling niet goed is of wanneer ze bijvoorbeeld geen plek hebben om te schuilen in het aquarium, terwijl dat wel in hun natuur zit.

Hoe kun je witte stip behandelen?

Heb je witte stip toch niet kunnen voorkomen? Dan is het belangrijk dat je er zo snel mogelijk achter komt dat deze ziekte in je aquarium heerst en dat je dus actie moet ondernemen. Je kunt op twee manieren witte stip behandelen. Dit kun je op een natuurlijke manier doen of met medicijnen. Het is verstandig om eerst de natuurlijke manier te proberen. Dit kun je bijvoorbeeld op de volgende manier proberen:

• Geef de vis een zoetwaterbad. Dit doodt de parasieten vrijwel meteen. Het is verstandig om dit in een zwarte emmer te doen, zo kun je de parasieten duidelijk van de vis af zien komen.
• Je kunt ook een goede UV lamp aanschaffen. Deze doodt een hoop parasieten in het aquarium en zorgt ervoor dat er minder besmettingsgevaar is. Zorg er wel voor dat het een UV lamp is die enkel gemaakt is voor een zoutwateraquarium, gezien die voor vijvers en zoetwateraquaria een andere werking hebben.
• Je zou de vissen ook voer kunnen geven waar knoflook in zit. Let wel op, dit is geen geneesmiddel tegen witte stip, het verhoogt enkel de eetlust en de weerstand.

Wanneer er na een natuurlijke behandeling nog steeds geen resultaat is, is het toch tijd om over te gaan op medicatie. Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor Halt Parasites of medicatie op koperbasis zoals Oodinex of Colombo Cobresal. Ook Femsal en Lernex mogen toegevoegd worden als medicatie. Lees de bijsluiter altijd goed en gebruik deze medicatie niet bij lagere dieren, behandel de besmette vis dus altijd apart! Mocht je een fish only aquarium hebben, dan kun je de vis wel in het aquarium laten zitten tijdens de behandeling. Deze en andere medicatie voor verschillende ziektes van je zoutwatervissen zijn te bestellen bij aquariumwinkels. Hier kun je ook altijd extra advies vragen.

Let op: zie je dat een vis witte stip heeft, maar eet deze nog goed en lijkt er verder niets aan de hand? Begin dan niet met medicatie. Een sterke vis kan witte stip makkelijk overleven. Begin alleen met medicatie als het uit de hand dreigt te lopen.

2. Rode flap – Cyanobacteriën

Een andere ziekte die vaak voorkomt in zeeaquaria is rode flap. Witte stip is één van de oudste bacteriesoorten op aarde, oftewel een cyanobacterie. Er zijn veel verschillende soorten rode flap, maar er is er één die voornamelijk voorkomt in aquaria; de Oscularia, ook wel rode smeeralg genoemd. Het is een bacterie die je niet zomaar uit je aquarium krijgt. Doordat deze bacterie al heel oud is heeft het ook al verschillende manieren gevonden om te kunnen overleven; het is een erg hardnekkige bacterie. Hierdoor zijn veel mensen in de veronderstelling dat het niet mogelijk is om van rode flap af te komen. Gelukkig is dit zeker niet het geval en zijn er wel degelijk manieren om van rode flap af te komen. Dat begint natuurlijk bij het op tijd herkennen van de symptomen…

Hoe herken je rode flap?

Rode flap in je aquarium is te herkennen aan belletjes op je stenen. Deze belletjes breiden zich snel uit en zo ontstaat er op je zand een paarse gloed. Wanneer dit door blijft groeien, wordt het een soort tapijtje. In eerste instantie lijkt het misschien dat je dit er zo af kunt wapperen, maar wanneer je dat doet kom het de volgende dag nog groter terug. Door het eraf te wapperen verspreid je de bacteriën alleen maar.

Hoe ontstaat rode flap?

Wanneer je in je aquarium een hoog fosfaatgehalte en een laag nitrietgehalte hebt, ontstaat er een verstoring in het evenwicht. Door deze verstoring krijgen wieren geen voeding en sterven ze af. Wanneer wiere afsterven zit er steeds meer CO2 in het water, waardoor de rode flap bacterie explosief kan groeien. Ook kan rode flap ontstaan wanneer de temperatuur van het water te veel schommelt. Hierdoor sterven andere bacteriën af, maar de rode flap kan hier tegen. Zo krijgt de rode flap nog meer voedingsstoffen binnen. Ook wanneer de doorstroming in de bak niet goed is, kan rode flap ontstaan.

Hoe kun je rode flap bestrijden?

Rode flap is dus een zeer hardnekkige bacterie maar het hoeft niet het einde van je aquarium te betekenen. Er zijn zeker manieren om rode flap te bestrijden. Net als bij witte stip, kun je dit doen op een natuurlijke manier en middels chemicaliën. Doorloop eerst de volgende stappen, mocht het daarna nog niet weggaan dan kun je altijd nog voor de chemische bestrijding gaan:

• Beperk de felheid en het aantal branduren van je verlichting. Rode flap is vaak het ergst onder volle verlichting.
• Zorg ervoor dat je nitraat- en fosfaatgehalte meer in balans is en blijft.
• Wapper de rode flap niet weg, maar zuig het elke dag weg met een slang of speciaal stofzuigertje.
• Herstel zo snel mogelijk de bacteriecultuur. Dit kun je doen door bacteriën toe te voegen die kunnen concurreren met de rode flap. De specialist kan je hierover adviseren.
• Verbeter de stroming in je aquarium.

Geef niet te snel op en houd dit ongeveer twee weken vol. Mocht het dan nog niet weg zijn, dan kun je altijd overstappen op chemische middelen zoals Cyanoclean. Deze middelen zijn vaak erg effectief maar kunnen ook koralen en lagere dieren en de bacteriecultuur beschadigen. Houd altijd de dosering op de verpakking goed in de gaten.

3. Dinoflagellaten – Dinophyta/dinoflagellata

Dinoflagellaten zijn misschien wat minder bekend dan rode flap en witte stip als aquariumziektes, maar zijn daarom zeker niet minder vervelend of minder voorkomend. Veel aquarianen hebben namelijk last van dinoflagellaten en weten niet zo goed wat ze ermee aan moeten. Deze plaag is lastig te bestrijden, maar het is wel mogelijk. Dinoflagellaten zijn er in veel verschillende soorten, maar in aquaria zorgt de planktonsoort die fotosynthetisch is voor de grootste problemen. Dinoflagellaten zijn bruin en vormen over grind en stenen een slijmerig en glibberig laagje. Dat ziet er natuurlijk niet fris uit, maar ze stinken ook nog eens! Wanneer het licht aan is, breidt deze alg zich flink uit want hij is fotosynthetisch. Het komt ook voor dat de dinoflagellaten de koralen in het aquarium bedekken, waardoor deze kunnen stikken. Aan de gifstoffen die dinoflagellaten uitstoten kunnen vissen en lagere dieren ook doodgaan.

Hoe kun je dinoflagellaten bestrijden?

Heb je overduidelijk last van een dino-plaag, raak dan niet in paniek. Er is zeker wat aan te doen. Je kunt ook deze ziekte op een natuurlijke en chemische manier bestrijden. Dit kun je op de natuurlijke manier doen door:

• De dinoflagellaten af te zuigen met een slang en geen waterwissel te doen
• Het aquarium volledig af te sluiten van licht door niet alleen het aquarium te verplaatsen naar een plek waar geen natuurlijk licht binnenkomt, maar ook door de verlichting van het aquarium uit te zetten en door het aquarium af te schermen met vuilniszakken gedurende 48 uur. Gezien dinoflagellaten fotosynthetisch zijn, krijgen ze op deze manier geen voeding (licht) meer binnen.
• Pak tegelijkertijd het te hoge fosfaat- en nitraatgehalte aan en wanneer je na 48 uur de vuilniszakken verwijdert, is de plaag waarschijnlijk verdwenen.

Mocht dit niet gelukt zijn, dan kun je dus nog wat chemische middelen gebruiken om van de dinoflagellaten af te komen.

4. Brooklynella – Brooklynella Hostilis

Brooklynella is een ziekte die de vissen in je aquarium zeer snel kan doden. Het is weliswaar een iets minder bekende visziekte dan bijvoorbeeld witte stip, maar het komt toch relatief vaak voor. De behandeling is vaak lastig, maar gelukkig is het niet onmogelijk om van de brooklynella in je aquarium af te komen. Het is een eencellige parasiet, waar maar weinig over bekend is. Deze eencellige parasiet kan zich asexueel delen, waardoor deze zich nog sneller kan verspreiden dan bijvoorbeeld witte stip of oodinium.

Hoe herken je brooklynella?

Brooklynella kun je op verschillende manieren herkennen. Vissen kunnen verschillende symptomen krijgen. Je kunt brooklynella in je aquarium op de volgende manieren herkennen:

• Allereerst is het belangrijk om te weten dat verschillende vissen verschillend kunnen reageren en dus ook andere symptomen kunnen voorkomen. De meeste geïnfecteerde vissen hebben in het beginstadium echter vrijwel altijd witte stipjes op de huid.
• De vissen gaan kort na infectie vaak ook snel ademen. Dit komt doordat de parasiet zich in eerste instantie vaak in de kieuwen van de vissen vestigen, waardoor ademhalen voor de vissen moeilijk wordt.
• Er ontstaat een vlekkerig patroon over de huid van de vis doordat de slijmhuid zich verdikt op plaatsen waar deze is aangetast.
• Dit resulteert vaak in het troebel worden van de huid van de vis en uiteindelijk zelfs loshangende stukken slijmhuid.
• Daarna valt op dat de besmette vissen niet goed meer kunnen zwemmen, tegen objecten op zwemt, scheef hangt en op de bodem gaat liggen.
• De meeste vissen hebben ook geen eetlust meer. Dit uit zich in het spelen met eten, maar het niet opeten.

Brooklynella voorkomen en behandelen

Voorkomen is natuurlijk altijd beter dan genezen. Je kunt visziektes natuurlijk niet altijd voorkomen, maar door te zorgen voor optimale omstandigheden kun je de kans hierop wel kleiner maken. Hierbij is het belangrijk om een goede UV lamp te hebben die speciaal gemaakt is voor zeeaquaria. De parasieten kunnen niet goed tegen deze verlichting en worden gedood door het licht terwijl ze vrij zwemmen. Heb je toch last van Brooklynella, dan kun je dit op de volgende manier behandelen:

• door middel van een zoetwaterbad. Doe de besmette vissen in een zoetwaterbad waarvan de pH is aangepast op de pH van het zeewater. De parasiet overleeft blootstelling aan zoetwater vrijwel nooit. Tijdens de behandeling in zoetwater kan er wel ammonia ontstaan, dus het is slim om een ammonia verwijderend product toe te voegen. Let er wel op dat je deze behandelingen alleen doet bij de de “sterkere” vissen. Zwakke vissen kunnen een zoetwaterbad waarschijnlijk niet aan.

middels een koperbehandeling. Dit kan alleen in een quarantaine bak of in een fish only aquarium. Hiervoor kun je koperhoudende medicijnen kopen. Ook hierbij is er een gevaar voor het ontstaan van ammonia en nitriet. Omdat hier geen biologische elementen in aanwezig zijn, kunnen afvalstoffen ook niet afgebroken worden waardoor het water op tijd ververst moet worden.

5. Oodinium – Oodinium Ocellatum

Oodinium Ocellatum is een koraalvisziekte en valt onder de dinoflagellaten. Ook deze ziekte zoekt namelijk een gastheer om zich te kunnen voeden en zijn vissen met een slechte gezondheid of stress een makkelijk slachtoffer. Het gevaarlijke van de Oodinium Ocellatum is dat de kenmerken zich pas heel laat laten zien, vaak als het al bijna te laat is. De parasiet vestigt zich het liefst in zachte weefsels zoals de kieuwen van de vis. Hier zet hij zich vast en voedt hij zich totdat hij vijf keer zo groot is. Hierna valt de parasiet van de vis af, zinkt hij naar de bodem en begint de volgende fase van de ziektecyclus.

Hoe herken je Oodinium?

Het gevaarlijke aan de Oodinium parasiet is dus dat je pas in een verder gevorderd stadium symptomen kunt herkennen. Je ziet er niets van als de vis net besmet is. Wanneer de parasiet op de vis gaat groeien, kun je de vis naar adem zien happen, gezien de parasiet graag in de kieuwen gaat zitten. Wanneer dat het geval is, heeft de parasiet al een gedeelte van de kieuwen beschadigd. Ook ontstaan er in dit stadium grijze vlekken op de huid van de vis. Wanneer je de vis dan van dichtbij bekijkt, kun je een soort fluwelen laag over de vis heen zien zitten. Ook komt er dan vaak een wit vlies over de ogen van de vis. Dit ontstaat doordat de parasieten zich aan het vermenigvuldigen zijn en daardoor zichtbaar worden. Oodinium kan een heel visbestand doden in enkele dagen als het niet opgemerkt wordt.

De behandeling van Oodinium

Toch hoef je je vissen niet meteen als verloren te beschouwen als er Oodinium geconstateerd is. Er zijn verschillende manieren om deze parasiet te bestrijden. Ook dit kan weer op twee manieren: de natuurlijke manier en de manier met chemicaliën. Je kunt de vissen bijvoorbeeld een zoetwaterbad geven. Doe de besmette vissen in een zwarte emmer met zoet water. Door ze in een zwarte emmer te doen, kun je goed zien hoeveel parasieten er van de vis afkomen. Deze behandeling moet je elke dag herhalen totdat er geen parasieten meer van de vis afkomen. Mocht dit niet helpen, dan kun je ook nog kiezen voor een behandeling met chemicaliën. Zo zijn er medicijnen op koperbasis die een oplossing kunnen bieden. Dit kan echter niet wanneer je ook lagere dieren in het aquarium hebt.